Kompendium wiedzy Bakterie Legionella – część 1

Legionella sp. – krótko o bakterii i rezerwuarze życia

Bakterie z rodzaju Legionella są to cienkie gram (-) pałeczki o wymiarach 0,3-0,9 x 2,0-4,0 µm, posiadające zdolność ruchu i specyficzne wymagania pokarmowe (potrzebują do wzrostu L-cysteinę, niektóre kwasy tłuszczowe, żelazo, cynk i magnez). Uznane są jako czynnik chorobotwórczy dla człowieka.

Do tej pory wyizolowano 61 gatunków z rodzaju Legionella (28 związanych z zachorowaniami), wśród których zidentyfikowano serologicznie 70 grup.

Legionella pneumophila odpowiedzialna jest za 80-90% zachorowań. Legionella pneumophila sg1 odpowiada za około 80% zachorowań w Europie.

Bakterie Legionella są szeroko rozpowszechnione w przyrodzie. Występują w naturalnych i sztucznych zbiornikach wodnych. W zbiornikach wodnych bakterie te wchodzą w skład biofilmu bakteryjnego. Ich naturalnym rezerwuarem są wody śródlądowe i morskie, głównie w strefach przybrzeżnych, gdzie dochodzi do eutrofizacji wód. Licznie występują również w glebie, gorących źródłach. Ponadto drobnoustroje te są wewnątrzkomórkowymi pasożytami pierwotniaków (ameb i orzęsków), w komórkach których mogą się mnożyć oraz glonów (wzrost głównie w śluzie zewnątrzkomórkowym).

Drobnoustroje te z dużą łatwością mogą kolonizować sieć wodociągową, urządzenia klimatyzacyjne i kąpielowe. W związku z tym sztucznym rezerwuarem i jednocześnie źródłem zakażenia pałeczkami Legionella w obiektach mogą być instalacje wody ciepłej, zbiorniki do jej magazynowania, kurki czerpalne, sitka prysznicowe, urządzenia klimatyzacyjne, nawilżacze, baseny z hydromasażem i inne urządzenia stosowane w balneoterapii, urządzenia do wspomagania oddychania, turbiny dentystyczne i dializatory itp.

Legionella szczególnie silnie rozwija się w źle zaprojektowanych instalacjach obiektów użyteczności publicznej.

Bakterie te są oporne na działanie temperatury (do 60°C) i niektórych środków dezynfekcyjnych.

Wpływ temperatury wody na przeżywalność bakterii z rodzaju Legionella (w warunkach laboratoryjnych)

• Temperatura < 20°C – Legionella mogą przeżywać, ale nie namnażają się i są w tzw. stanie uśpienia. Dlatego też zimna woda w rurach, zbiornikach, fontannach i innych urządzeniach powinna mieć temperaturę poniżej 20°C;
• Temperatura 35÷46°C – optymalne do namnażania się Legionella;
• W temperaturze 50°C Legionella może przeżywać, ale nie namnaża się;
• W temperaturze powyżej 55°C Legionella ginie w ciągu od 5 do 6 godzin;
• W temperaturze 60°C Legionella ginie w ciągu 32 minut;
• W temperaturze 66°C Legionella ginie w ciągu 2 minut;
• W temperaturze 70÷80°C przeprowadza się termiczną dezynfekcję wody.

Czynniki sprzyjające występowaniu i namnażaniu się Legionella:

• temperatura wody 25-50°C (optymalna temperatura dla rozwoju bakterii Legionella wynosi 35-46°C);
• stagnacja wody (brak recyrkulacji, ślepe odcinki);
• podgrzewacze wody najczęściej o dużych pojemnościach, które nie zapewniają równomiernego rozkładu temperatury (uwarstwienie temperatury podgrzanej wody, w dolnej i środkowej części takiego podgrzewacza temperatura bywa rzędu od + 35 do 40°C, co sprzyja rozwojowi flory bakteryjnej);
• obecność osadów, mułu, kamienia kotłowego, produktów korozji, zaniedbania konserwacji;
• obecność innych bakterii, pierwotniaków, glonów;
• zbyt niskie stężenie związków dezynfekcyjnych;
• pH wody 5,0-8,5;
• biofilm.

 

Bibliografia:

1. https://www.cdc.gov/legionella/.
2. https://legionella.pl/.
3. Materiały szkoleniowe „Bakterie z rodzaju Legionella – zagrożenia, zasady kontroli, metody eliminacji i zapobiegania zasiedlaniu instalacji i urządzeń wodnych w obiektach użyteczności publicznej” Gdańska Fundacja Wody, prowadzący Renata Matuszewska, 04.09.2020.
4. Diagnostyka bakteriologiczna, Eligia M. Szewczyk, rok wydania 2011, Wydawnictwo Naukowe PWN.
5. Mikrobiologia lekarska, Maria Lucyna Zaremba, Jerzy Borowski, rok wydania III-dodruk, Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
6. Dezynfekcja wody pitnej. Wolfgang Roeske, rok wydania 2007, wydawnictwo: Projprzem-EKO.